Elektrikli Araç Güvenliği: Bilimsel Verilerle Ortadan Kaldırılan Endişeler

Elektrikli araçlara geçiş yaparken aklınıza "elektrikli araba güvenli mi?" sorusu takılıyor mu? Bu tamamen normal. Yeni nesil teknolojiler her zaman insanların endişelerini artırır. Ancak günümüzdeki bilimsel veriler ve bağımsız test sonuçları, elektrikli araçların geleneksel benzinli/dizel araçlardan daha güvenli olduğunu gösteriyor. Elektrikli araba nedir sorusuna temel düzeyde cevap arayanlar için, bu araçların çalışma prensibi de güvenlik özelliklerini doğrudan etkiler. Bu rehberde, batarya yangınları, kaza riskleri, su teması ve elektrik çarpması gibi yaygın endişeleri, somut rakamlar ve uzman analizleriyle ele alacağız. Sizin için sadece güvenilir kaynaklardan elde edilen bilgileri derledik.

Yapısal Güvenlik Avantajları ve Kaza İstatistikleri

Elektrikli araçların en büyük güvenlik avantajı, yapısal tasarımındadır. Geleneksel içten yanmalı motorlu araçlarda bulunan yaklaşık 2000 hareketli parça yerine, elektrikli araçlarda sadece 20 civarında hareketli parça bulunur. Bu basitlik, mekanik arıza riskini önemli ölçüde azaltır. Kia'nın resmi açıklamasına göre, elektrikli araçlar doğal olarak daha güvenlidir çünkü yanıcı yakıt kullanmazlar ve daha az hareketli parçaya sahiptirler.

Batarya paketi, araç zeminine yerleştirilerek beton bir blok gibi davranır. Bu tasarım, çarpışmalarda enerji emilimini optimize eder ve hem ön hem de yan darbelere karşı direnci artırır. Fizik yasalarına göre, aynı kütleye sahip iki araç çarpıştığında, daha ağır olan aracın yavaşlama oranı daha düşüktür. Bu da elektrikli araçların diğer araçlardaki insanlara karşı bir güvenlik avantajı sağlar.

Sigorta verileri de bu avantajları destekliyor. Alman Sigorta Birliği (GDV), 37 çift benzer araçtan oluşan üç yıllık analizde, elektrikli araçların genel sigorta taleplerinde %20 daha az kaza yaptığını rapor etti. Ancak bazı çalışmalar, elektrik motorlarının anlık yüksek torkundan kaynaklanan hızlanmanın, özellikle yeni başlayan sürücüler tarafından yanlış algılandığını gösteriyor.

Akademik bir araştırma Türkiye'de meydana gelen trafik kazalarının analizini yaparak, sürücü hatalarının kaza sebeplerinin %90'ını oluşturduğunu ortaya koymuştur. Bu bulgu, güvenlik tartışmalarında insan faktörünün ne kadar kritik olduğunu gösteriyor. Elektrikli araçlar da dahil olmak üzere tüm araç türlerinin güvenlik profili, büyük ölçüde sürücünün davranışlarına bağlıdır.

Batarya Yangınları: Gerçek Tehlike Mi, Medyada Üfleme Mi?

Lityum-iyon bataryaların yangın riski, elektrikli araç güvenliği tartışmalarının en korkutucu konusudur. Medya bu olayları geniş çapta ele aldığı için kamuoyunda yanlış bir algı oluştu. Oysa bilimsel veriler, tam tersini gösteriyor.

Amerika Birleşik Devletleri'nde 2013-2017 yılları arasında yıllık ortalama 117.370 otomobil yangını yaşandı. Bu rakam, elektrikli araçların yangın oranının benzinli araçlara göre yaklaşık 29 kat daha düşük olduğunu gösteriyor. Norveç'te yapılan bir çalışma da elektrikli araçların yangın oranının geleneksel araçlardan dört ila beş kat daha az olduğunu ortaya koydu.

Dünya genelinde 2024 itibarıyla yaklaşık 40 milyon elektrikli aracın trafiğe çıktığı düşünülüyor. Bu araçlar arasında yaklaşık 500 batarya yangını bildirildi. Bu da yangın ihtimalini her 100.000 araçta 1 olarak hesaplamamıza neden oluyor. Tesla'nın kendi raporlarına göre ise her 130 milyon milde sadece bir yangın yaşanıyor.

Batarya yangınlarının temel nedenleri şunlardır:

• Mekanik hasar: Çarpışmalar sonucu batarya paketine fiziksel zarar
• Aşırı şarj: Bataryanın kapasitesinin üzerinde şarj edilmesi
• Kısa devreler: Elektriksel arızalar
• Üretim hataları: Hatalı hücreler veya BMS bileşenleri
• Yüksek sıcaklık: Uzun süre aşırı ısıya maruz kalma

Önemli bir detay: Bataryanın şarj durumu (SOC), yangın riskini doğrudan etkiler. %60'tan yüksek SOC seviyesi, termal kaçak olasılığını ikiye katlar. Ayrıca, farklı kimyasal bileşimler farklı risk seviyelerine sahiptir. Nickel Manganese Cobalt (NMC) tabanlı hücreler, Nickel Iron Phosphate (LFP) tabanlı hücrelere göre daha yüksek risk taşır.

Su Teması ve Elektrik Çarpması Riskleri

"Elektrikli araç yağmura girerse elektrik çarpar mı?" sorusu, en yaygın endişelerden biridir. Ancak modern elektrikli araçlar, bu riskleri neredeyse tamamen ortadan kaldıracak şekilde tasarlandı.

Yüksek voltajlı sistemler ve batarya paketleri, IP67 sınıfı sızdırmazlık standardına göre yalıtılır. Bu standart, sistemin tamamen toz geçirmez olmasını ve 1 metre derinlikteki sudan 30 dakika boyunca zarar görmeden çıkmasını sağlar. Bu nedenle, yağmurda sürüş veya normal araba yıkama gibi günlük kullanımlarda hiçbir risk söz konusu değildir.

Şarj sırasında yağmur altında kalma durumu da endişe yaratır. Ancak IEC 61851-1 uluslararası standardı, şarj cihazlarının suya dayanıklı olmasını zorunlu kılar. Şarj işlemi başlamadan önce araba ve şarj cihazı arasında dijital bir "el sıkışması" anlaşması yapılır. Bu süreçte izolasyon direnci gibi güvenlik kontrolleri gerçekleştirilir.

Florida'da Hurricane Ian sonrası yaşanan olaylar, su baskınlarının gerçek riskini gösterdi. Tuzlu su, bataryaları kimyasal olarak bozarak zaman içinde yangınlara yol açabiliyor. Bu nedenle, su baskınına maruz kalan bir elektrikli aracın yeniden çalıştırılmaması ve uzmanlar tarafından incelenmesi kritik öneme sahiptir.

Türkiye'deki Mevzuat ve Güvenlik Standartları

Türkiye, elektrikli araç güvenliği için giderek daha kapsamlı bir mevzuat altyapısı oluşturuyor. 1 Eylül 2020'de yürürlüğe giren MARTOY Yönetmeliği (Motorlu Taşıtların Onayı ve Pazar Gözetimi), AB Direktifi 2018/858/EC'yi tam olarak benimsedi. Bu düzenleme, UN ECE Regulation No. 100 (ECE R100) gibi küresel batarya güvenlik standartlarını da geçerli kılar.

29 Kasım 2023'te yayımlanan "Bazı Elektrikli Araçların İthalatına İlişkin Tebliğ", ithalatçılar için zorunlu "İzin Belgesi" getirdi. Bu belgeyi alabilmek için:

• Türkiye'nin 7 bölgesinden en az 20 yetkili servis istasyonu kurulması
• Her marka için en az 40 personele sahip Türkçe çağrı merkezi oluşturulması
• Türkiye'de yerleşik yetkili temsilci bulunması
• Batarya sistemlerinin izlenmesi, kontrolü ve denetimi için yazılı taahhüt verilmesi gerekiyor

TS 12047 standardı, elektrikli araç servislerinin özel gereksinimlerini düzenliyor. Bu standarda göre servis atölyeleri:

• Yüksek voltaj sistemi ile çalışacak yetkilendirilmiş personel
• Yalıtılmış aletler, voltaj dedektörleri ve kişisel koruyucu ekipman
• Ayrılmış ve güvenli çalışma bölgeleri
• Batarya manipülasyonu ve depolama için uygun alanlar bulundurmak zorunda

2022'de yürürlüğe giren "Şarj Hizmeti Yönetmeliği", elektrikli araç şarj altyapısının yangın güvenliğini hedefliyor. Ayrıca, 3 Şubat 2022'den itibaren tüm AC şarj cihazlarının IEC 61851-1 Edition 3 standardına uygun olması zorunlu.

Sonuç ve İç Rahatlığı